با تکرر و ریزش ادرار چه باید کرد؟

افتادگی مثانه و ریزش ادرار
دکتر سیده شیرین عزیزجلالی؛ متخصص و جراح کلیه و مجاری ادراری بیان داشت سیستوسل یعنی مثانه از جای اصلی‌ای که باید در لگن باشد پایین‌تر بیاید. مثانه ممکن است به دلایل مختلف پایین بیاید که یکی از این دلایل، شل شدن عضلات کف لگن است که به دنبال افزایش سن، ورزش نکردن و ضعفی که در جدار عضلات به دلیل تغییرات هورمونی و... ایجاد می‌شود به وجود می‌آید.

دکتر سیده شیرین عزیزجلالی در گفتگو با پرتال جراحان ایران ضمن اشاره به این‌ نکته که چه افرادی دچار افتادگی مثانه می‌شوند، گفت؛ افرادی که چند زایمان داشته‌اند، در هر زایمان به عضلات کف لگن آن‌ها فشار وارد شده است و عضلات کف لگن آ‌ن‌ها شل می‌شود اما افرادی هم هستند که زایمان نداشته‌اند از سن بالایی هم برخوردار نیستند اما به علت چاقی زیاد، عدم تحرک و یا ضعف عضلات، افتادگی مثانه دارند.

این جراح کلیه و مجاری ادراری اظهار داشت؛ زمانی که مثانه از جای خود پایین‌تر می‌آید، زاویه‌ی گردن مثانه با مجرا تغییر می‌کند. این تغییر می‌تواند علائم مختلفی برای بیمار ایجاد کند. تکرر ادرار، شب ادرای زیاد، و تخلیه نشدن ادرار به صورت کامل از علائم این بیماری هستند.
دکتر عزیزجلالی افزود؛ گاهی اوقات مثانه‌ی بیمار آن‌قدر افتادگی دارد که مثل یک کاسه، ادرار را نگه می‌د‌ارد و هر بار که فرد به دستشویی می‌رود مقداری از ادرار او در مثانه باقی می‌ماند. این عدم تخلیه‌ی کامل باعث می‌شود که فرد بخواهد با فشار بیشتری ادرار را دفع کند. در این حالت عضلات مثانه ممکن است کلفت شوند. کلفتی مثانه سبب می شود که پس از مدتی مثانه بیش‌فعال شود. نتیجه‌ی آن هم این می‌شود که بیمار با حجم کمتر ادرار، احساس دفع ادرار می‌کند و حتی ممکن است ادرارش بی‌اختیار بریزد.

وی با بیان این نکته که به دلیل شلی مثانه بیمار ممکن است با هر فشاری که به بدنش وارد می‌شود دچار ریزش ادرار شود گفت؛ مجرای ادرار نمی‌تواند مقاومت کند و هر بار که به شکم و مثانه فشاری وارد می‌شود مجرا ادرارش را بی‌اختیار تخلیه می‌کند. موارد زیادی وجود دارد که بیمار در اثر سرفه یا ورزش دچار ریزش ادرار می‌شود. به این نوع بی‌اختیاری بی‌اختیاری استرسی گفته می‌شود.
دکتر عزیزجلالی بی‌اختیاری استرسی در خانم‌ها را بسیار زیاد دانست و افزود؛ این نوع بی‌اختیاری به ویژه در افرادی که چند زایمان داشته‌اند یا چاق هستند از آمار بالایی برخوردار است. وی در عین حال باز هم تاکید کرد که بی‌اختیاری ادرار در دخترها هم دیده می‌شود و این‌گونه نیست که هیچ دختری بی‌اختیاری استرسی نداشته باشد.

به اعتقاد این اورولوژیست، خانم‌ها معمولا مخلوطی از این بی‌اختیاری‌ها را دارند به این معنا که هم مثانه‌ی بیش فعال دارند که علامت اصلی آن این است که زمانی که می‌خواهند به دستشویی بروند باید با عجله بروند و ممکن است در راه دچار ریزش ادرار شوند و هم ممکن است با سرفه و عطسه و... دچار ریزش ادرار شوند که البته درصد این‌ بی‌اختیاری‌ها در افراد متفاوت است؛ بیماری ممکن است 60 درصد بی‌اختیاری استرسی داشته باشد و 40 درصد بی‌اختیاری اورژانسی، که مجبور است با عجله به دستشویی برود و یا برعکس و در بررسی‌هایی که اورولوژیست‌ها انجام می‌دهند باید ببیند کدام فاکتور بیشتر بیمار را اذیت می‌کند.

دکتر عزیزجلالی معتقد است که حتی اگر قرار است مثانه‌ی بیمار را بالا بکشند باید به او بگویند که ممکن است بی‌اختیاری سرفه‌ای یا عطسه‌ای او خوب شود اما بی‌اختیاری دیگر او باقی بماند و حتی بدتر هم شود. به این دلیل که زمانی که زاویه بالا برده می‌شود ممکن است تخلیه‌ی ادرار او خراب شود و ادرار بیشتر گیر کند و گاهی اوقات بعد از عمل، بیمار مجبور شود مدت‌ها برای تخلیه‌ی ادرار، سوند بزند تا این‌که آن ناحیه به تدریج شل شود و به حالت طبیعی خود برگردد.

وی به تست پیش از عمل جراحی اشاره کرد و افزود؛ پیش از عمل جراحی باید برای بیمار این تست را انجام دهیم که مثانه‌ی او را با مقداری آب پر کرده و بعد به او بگوییم که سرفه کند تا متوجه شویم که آیا با سرفه و عطسه ادرار او می‌ریزد یا بیش فعالی باعث بی‌اختیاری او شده است؟ ممکن است بیمار در حالت خوابیده سرفه کند و ادرار او نریزد که در این صورت بیمار باید به صورت ایستاده سرفه کند. به این دلیل که بسیاری از این افراد در حالت خوابیده بی‌اختیاری ندارند اما زمانی که می‌ایستند به این دلیل که فشار روی مثانه بالا می‌رود ممکن است بی‌اختیار بشوند.
دکتر عزیزجلالی تصریح کرد؛ در حال انجام این تست باید دست خود را به داخل واژن ببریم و با انگشت‌هایمان از طریفین مجرا را به سمت بالا هل بدهیم و بعد از بیمار بخواهیم که سرفه کند و ببینیم که آیا با بالا دادن مثانه، بی‌اختیاری بیمار کنترل می‌شود یا خیر؟ اگر کنترل شد این دلیلی قطعی برای بالا کشیدن مثانه‌ی بیمار است. اما باید این نکته را هم به او بگوییم که ممکن است بی‌اختیاری اورژانسی او بهبود نیابد و مجبور شود برای مداوای آن از دارو استفاده کند.

وی با اشاره به این نکته که در بسیاری از مواقع بیماران با این‌که بی‌اختیاری استرسی دارند و مشکل اصلی‌شان بی‌اختیاری اورژانسی است با دارو هم درمان می‌شوند، انجام عمل جراحی را بسته به شدت بی‌اختیاری و درجه‌ی پاسخ بیمار به دارو دانست و افزود؛ افرادی که سیستوسل شدید دارند به عمل جراحی نیاز دارد. اگر سیستوسل خیلی شدید باشد، می‌تواند زاویه‌ی مثانه با حالب را هم تغییر دهد و ورم کلیه ایجاد شود که در این صورت عمل جراحی حتمی است و کف لگن باید با جراحی تقویت شود و معمولا با رکتوسل همراه است که همان افتادگی روده به سمت کف لگن است. این افراد زمان نزدیکی به لحاظ آناتومیک مشکل پیدا می‌کنند و افرادی هستند که مجبور می‌شوند برای رفع این مسئله و برای زیبایی جراحی کنند که البته روش عمل زیبایی با بی‌اختیاری متفاوت است.

دکتر عزیزجلالی بهترین راه درمان سیستوسل برای رفع بی‌اختیاری ادراری را عمل جراحی بیمار از ناحیه‌ی شکم دانست به این معنا که برشی از بالای استخوان لگن ایجاد شود و از بالا دو طرف مجرای ادرار به پشت استخوان لگن ثابت شود که این طریقه‌ی عمل معمولا" بازگشت به شکل اولیه را ندارد. وی اظهار داشت؛ در انجام عمل جراحی از واژن احتمال این‌که بیمار دوباره افتادگی پیدا کند وجود دارد.

وی پیرامون مراقبت‌های پس از عمل به این نکته اشاره کرد که این مراقبت‌ها به تکنیکی برمی‌گردد که جراح از آن استفاده کرده است اما به طور کلی افرادی که عمل جراحی کرده‌اند تا مدتی نباید نزدیکی داشته باشند، دوباره نباید چاق شوند و اگر زایمان دوباره داشته باشند و هرگونه فشاری در شکمشان بالا برود ممکن است بیماری‌شان دوباره برگردد.
دکتر عزیزجلالی تاکید کرد؛ بسیاری از بی‌اختیاری‌ها و تکررهای ادرار در خانم‌ها به مسائل روحی و روانی آن‌ها برمی‌گردد. بسیاری از بیماران که به دلیل بی‌اختیاری ادرای مراجعه می‌کنند بعد از سیستوسکوپی مشخص می‌شود که مشکل خاصی ندارند و بیشتر آن‌ها با داروهای آرامبخش و ضد افسردگی بهبود می‌یابند و به عمل احتیاج پیدا نمی‌کنند اما متاسفانه گاهی اوقات تشخیص اشتباه باعث می‌شود حتی بیمار رحم خود را از دست بدهد.