قلب‌های مصنوعی در کشورهای اطراف می‌تپند

دکتر محمود بهشتی منفرد، فوق تخصص جراحی قلب و عروق؛ قلب‌های مصنوعی که تقریبا" در کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای اطراف استفاده می‌شود در بحث نارسایی‌های قلبی تحول قابل ذکری ایجاد کرده اما هنوز به ایران راه نیافته است.

دکتر محمود بهشتی منفرد در گفت و گو با پرتال جراحان ایران گفت: زمانی که قلب نتواند با پمپاژهای خود نیازهای بدن را تأمین کند به اصطلاح می‌گویند که نارسا شده است.
وی افزود؛ به هر دلیلی که پمپاژ قلب چه در قسمت راست و چه در قسمت چپ آن ضعیف شود نارسایی قلبی نامیده می‌شود. به این معنا که عضلات قلب نتوانند کار انقباضی و پمپاژ طبیعی خود را به خوبی انجام دهند یا عبارت دیگر قلب نتواند برون‌ده و بازدهی خود را بر حسب نیازهای بدن تأمین کند. برای مثال، نیازهای بدن یک بیمار در حالت عادی با یک پمپاژ معمولی تأمین می‌شود اما زمانی که این پمپاژ ضعیف می‌شود ممکن است نیازهای بدنش به هر دلیلی تأمین نشود.

این فوق تخصص جراحی قلب و عروق با اشاره به این‌که نارسایی قلبی می‌تواند به علل مختلف از جمله اختلالات دریچه‌ای، اختلالات عروقی یا اختلالات خود عضله‌ی قلب باشد اظهار داشت؛ ممکن است فردی در مراحل اولیه‌ی نارسایی قلبی باشد و مشکل خاصی هم نداشته باشد و نهایتا" با چند قلم دارو مشکلش رفع شود و یا این‌که فرد در مراحل شدیدتر باشد که در این‌جا بحث نارسایی قلبی شدت خاصی دارد و باید برای بیمار اقدامات خاصی انجام گیرد.

دکتر بهشتی منفرد اولین علامتی را که در بیمارانی مبتلا به نارسایی‌های قلبی بروز پیدا می‌کند تنگی نفس دانست که خود از درجات متفاوت برخوردار است. وی اظهار داشت؛ بر حسب شدت بیماری توانایی های بیمار هم فرق می‌کند. یک بیمار ممکن است در مراحل اولیه‌ی نارسایی قلبی باشد برای مثال اگر صد متر راه برود کمی دچار تنگی نفس می‌شود. بیمار دیگری ممکن است در پنجاه متر دچار این علائم شود و فرد دیگری در ده متر بنابراین شدت علائم بستگی به میزان وسعت نارسایی قلبی دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، علامت دیگر نارسایی قلبی را عدم توانایی کافی برای انجام کارهای روزمره بر حسب شدت نارسایی دانست.
دکتر بهشتی منفرد اظهار داشت؛ افرادی که نارسایی قلبی دارند ممکن است به دلیل ورمی که در سطح ریه‌هایشان ایجاد می شود دچار نارسایی تنفسی شوند؛ زمانی که پمپاژ قلب ضعیف باشد خون به ریه‌ها بر می‌گردد و ریه‌ها ورم می کنند که به اصطلاح به آن اِدِم ریه می‌گویند بنابراین بیماری که دچار نارسایی قلبی است ممکن است به دلیل سرفه به پزشک مراجعه کند و اگر مراحل نارسایی پیشرفته‌تر باشد یک سرفه ممکن است به دفع خلط کف‌آلود و در مراحل پیشرفته‌تر خلط خونی هم منجر شود.

وی در ادامه افزود؛ گاهی اوقات پمپاژ ضعیف قلب باعث پس زدن خون به ارگان‌های تحتانی بدن مثل کبد، کلیه‌ها، دستگاه گوارش و... می‌شود؛ بیمار ممکن دچار ورم پا شود که این ورم بر حسب شدت نارسایی ممکن است از نوک پا شروع شده و تا بالا ادامه پیدا کند و بیشترین شدت آن در ساق پا است.
دکتر بهشتی منفرد با تأکید بر این که میزان ناسایی پیشرفته می‌تواند در قسمت شکم بیمار ورم روده‌ها را ایجاد کرده و تجمع مایع آسیت در حفره‌ی شکمی را به دنبال داشته باشد، اظهار داشت؛ شدت نارسایی می‌تواند روی کبد بیمار تأثیر بگذارد و بیمار دچار نارسایی کبدی شود و علائم نارسایی کبدی نظیر یرقان یا اختلالات انعقادی را پیدا ‌کند.

وی ضمن بیان این مطلب که در مراحل پیشرفته‌تر، نارسایی قلبی می‌تواند به حدی شدید باشد که تمام ارگان‌های بدن بیمار دچار نارسایی شود تصریح کرد؛ قلب پمپی است که خون را از اندام می‌گیرد و به ریه‌ها می‌برد، آن را تصفیه می‌کند، مجددا" برمی‌گردد و مواد غذایی را در اختیار سلول‌های بدن قرار می‌دهد بنابراین تمام سلول‌های بدن می‌توانند در جریان نارسایی قلبی تحت تأثیر قرار بگیرند.

دکتر بهشتی منفرد با بیان این مطلب که تا همین سال‌های اخیر عمده‌ی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی از طریق دارو درمان می‌شدند گفت؛ اکثر این بیماران پس از مدتی از بین می‌رفتند به این معنا که در برخی موارد درمان دارویی مؤثر نیست؛ ممکن است بیمار را پایدار نگه دارد اما این امکان هم وجود دارد که پس از مدتی علائم بیمار تغییر کند و دیگر به دارو پاسخ ندهد.
وی تأکید کرد؛ در مراحل نارسایی‌های قلبی پیشرفته که پمپاژ قلب آن قدر ضعیف شده که با فعالیت بیمار مغایرت دارد دارو روی بیمار تأثیر ندارد و بحث پیوند قلب مطرح می‌شود.

دکتر بهشتی منفرد افزود؛ فرآیند پیوند قلب بسیار سنگین است از این نظر که یافتن افراد اهدا کننده بسیار دشوار است همچنین بحث پیوند قلب از نظر مسائل اجتماعی هنوز به طور کامل حل نشده و در کنار این موارد بحث هزینه‌های پیوند قلب مطرح می‌شود؛ بیماری که پیوند قلب می‌کند پس از عمل، هزینه‌های بسیار بالایی از نظر داروهای گران‌قیمت و مراقبت‌های شدید برای نگهداری قلب پیوندی دارد.

این فوق تخصص جراحی قلب و عروق در خصوص شرایطی که بیمار باید دارا باشد تا مشمول پیوند قلب شود اظهار داشت؛ سن بیمار می تواند در پیوند قلب مؤثر باشد؛ گاهی بین دو بیمار جوان و پیر که در صف پیوند هستند بیمار جوان‌تر ترجیح داده می‌شود و یا این‌که بیمار ازبیماری های زمینه ای مثل دیابت، نارسایی‌های کلیوی پیشرفته و... برخوردار است که این اجازه‌ی پیوند قلب به بیمار را نمی‌دهد یا این‌که بیمار پس از عمل پیوند باید داروهایی را مصرف کند که این داروها به ارگان های سالمی در بدن برای تأثیرگذاری نیاز دارند.

دکتر بهشتی منفرد به بحث قلب مصنوعی به عنوان جایگزینی برای پیوند قلب اشاره کرد و افزود؛ در سال‌های اخیر بحث قلب‌های مصنوعی یا کمک ‌قلب‌های مصنوعی مطرح شده؛ پمپ‌های مصنوعی که در سال‌های اخیر ساخته شده کار پمپاژ قلب را انجام می‌دهند به این صورت که به شکل یک جسم مصنوعی درون سینه‌ی بیمار جاسازی می‌شود. وی تأکید کرد؛ در افرادی که نمی‌توانند زندگی عادی‌ داشته باشند یا شرایط مهیا برای پیوند قلب را ندارند و یا بیمارانی باشند که امکانات و معیارهای پیوند قلب در آن‌ها وجود ندارد می‌توان از این کمک‌قلب‌ها استفاده کرد.

دکتر بهشتی منفرد در ادامه اظهار داشت؛ زمانی که بیمار به صورت اورژانس و با یک نارسایی شدید مراجعه می‌کند و خطر مرگ برای او وجود دارد نوعی از این کمک‌قلب های مصنوعی را می‌توان در همان حالت اورژانس برای او قرار داد یا این‌که این بیمار را به سرعت به اتاق عمل انتقال داد و برای او دستگاه قلب یا کمک‌قلب مصنوعی جاسازی کرد که با پمپاژ خون به قلب کمک می‌کند به این صورت که اگر قلب هیچ فعالیتی هم نداشته باشد این دستگاه می‌تواند کار قلب را انجام دهد. حال ممکن است یک بیمار تنها بطن چپش نارسا باشد که می‌توان برای او lvad(Left Ventricular Assist Device) گذاشت یا این‌که بطن راست او نارسا باشد که می‌توان برای او(Right Ventricular Assist Device) rvad گذاشت.

وی افرادی را که ازکمک‌قلب‌ها استفاده می‌کنند به دو دسته تقسیم کرد؛ بیمارانی که می‌توانند به سمت پیوند قلب هدایت شوند که خود مشمول زمانی می‌شود که طی آن بیمار باید در لیست نوبت قرار بگیرد و در طول این مدت به این دلیل که نمی‌توانند از دارو استفاده کنند ازکمک قلب های موقت استفاده می‌کنند. دسته‌ی دوم بیمارانی هستند که فاقد شرایط و معیارهای لازم پیوند قلب هستند. برای این بیماران از کمک‌قلب‌های مادام‌العمر استفاده می‌شود که به آن ترمینال‌تراپی یا درمان نهایی گفته می‌شود؛ افرادی که می‌توانند چندین سال به راحتی زندگی کنند.

دکتر بهشتی منفرد افزود؛ پیشرفت‌هایی که در زمینه‌ی قلب مصنوعی صورت گرفته امیدهای چشمگیری را در بحث نارسایی‌های قلبی ایجاد کرده است. در دنیا بیمارانی هستند که سیزده یا چهارده سال است که با قلب مصنوعی زندگی می‌کنند، کارهای روزمره‌شان را انجام می‌دهند و مشکلی هم از این بابت ندارند؛ سیم باریکی از بدن آن‌ها برون می‌آید و به یک باتری کوچک وصل می‌شود که به کمر آن‌ها متصل است و زمانی که این باتری خالی می‌شود می‌توانند از طریق دستگاه شارژی که در اختیارشان گذاشته شده باتری را شارژ کنند.

دکتر بهشتی منفرد با بیان این که تا کنون تلاش‌هایی برای ورود قلب‌ مصنوعی به ایران انجام داده که به دلیل مشکلات پیش رو به نتیجه نرسیده اظهار داشت؛ قلب‌های مصنوعی که تقریبا" در کشورهای پیشرفته و حتی برخی کشورهای اطراف استفاده می‌شود در بحث نارسایی‌های قلبی تحول قابل ذکری ایجاد کرده اما هنوز به ایران راه نیافته است.