سرطان لوزالمعده

نوعی نئوپلاسم بدخیم است که از سلول¬های تغییر شکل¬یافته موجود در بافت های تشکیل دهنده لوزالمعده نشات می¬گیرد. شایع¬ترین نوع سرطان لوزالمعده (که 95% کل چنین تومورهایی را به خود اختصاص می دهد) "آدنوکارسینوم" (تومورهایی که زیر میکروسکوپ ساختاری غده¬ای و گرانولی را نشان می¬دهند) است که از قسمت مترشحه خارجی لوزالمعده نشات می گیرد. موارد اندکی نیز از سلول های جزیره ای نشات می گیرند، و به عنوان تومورهای نوروآندوکرین طبقه بندی می شوند. علائم و نشانه های تشخیص به محل تومور، اندازه و نوع بافت آن بستگی دارد که عبارتند از: درد شکمی، درد کمر، و یرقان (در اثر انسداد مجاری صفراوی ناشی از تومور).
سرطان لوزالمعده چهارمین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان در ایالات متحده و هشتمین عامل مرگ و میر در جهان می باشد. پیش آگهی سرطان لوزالمعده بسیار ضعیف است: در مورد تمام مراحل، میزان بقای نسبی 1 الی 5 سال به ترتیب 25% و 6% است، در حالی که این عدد در بیماری موضعی تقریبا به 20% می رسد، و متوسط زنده ماندن در موارد پیشرفته و متاستازیافته که معمولا" بیش از 80% افراد چنین هستند به ترتیب حدود 10 تا 12 ماه است. البته تفاوت های فردی نیز وجود دارد، برخی افراد فقط زمانی دچار سرطان تشخیص داده می شوند که به شدت بیمار هستند و فقط چند روز یا چند هفته زنده می مانند. پیشرفت بیماری در برخی افراد دیگر کندتر است و حتی اگر انجام عمل جراحی غیرممکن باشد چند سال زنده می¬مانند.
عوامل خطر
عوامل خطرمربوط به سرطان لوزالمعده عبارتند از:
• سابقه خانوادگی: 10-5% از بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده دارای سابقه خانوادگی ابتلا به این نوع سرطان هستند. ژن های مؤثر در این نوع سرطان هنوز شناسایی نشده اند. سرطان لوزالمعده با سندرم های زیر مرتبط است: آتاکسی- تلانژکتازی که یک بیماری اتوزومال مغلوب است، جهش در ژن¬های BRCA2 و ژن PLAB2 با توارث غالب، سندرم Peutz-Jeghers به علت جهش در ژن سرکوب کننده STK11، سرطان ارثی غیرپولیپوزی کولون (سندرم لینچ)، پولیپوز آدنوماتوز فامیلی (FAMMM-PC) به علت جهش در ژن سرکوب کننده تومور CDKN2A. ممکن است سابقه فامیلی التهاب لوزالمعده نیز وجود داشته باشد.
•سن:احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده با بالارفتن سن افزایش می یابد. اکثر موارد در سن پس از 60 سالگی بروز می کند و موارد بروز آن قبل از 40 سالگی نادر است.

• سیگار کشیدن: نسبت احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده بر اثر مصرف سیگار 74/1 است؛ درصورت ترک سیگار پس از سال¬ها سیگار کشیدن این رقم به 2/1 کاهش می یابد.
• کمبود مصرف سبزیجات و میوه
• رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز: مصرف گوشت قرمز فرآوری شده قطعا" با احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده در ارتباط است، و مصرف گوشت قرمز با افزایش احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده در مردان مرتبط است.
• رژیم های غذایی سرشار از نوشیدنی های شیرین شده با شکر (نوشیدنی ها). به ویژه، فروکتوز به عنوان شیرین کننده متداول نوشیدنی ها با رشد سلول های سرطانی لوزالمعده در ارتباط است.
• چاقی
• دیابت ملیتوس (بیماری قند): ریسک فاکتوری برای ابتلا به سرطان لوزالمعده است، و همانگونه که قبلا ذکر شد، آغاز دیابت می تواند یک علامت اولیه برای بیماری محسوب شود.
• پانکراتیت مزمن نیز دخیل است هر چند به عنوان یک عامل درنظر گرفته نمی شود. احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده در افرادی با استعداد ارثی (پانکراتیت فامیلی) به مراتب بیشتر است.
• ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﻠﯿﮑﻮﺑﺎﮐﺘرﭘﯿﻠﻮری
• بیماری پریودنتال یا التهاب لثه
• گاسترکتومی ناقص معده
• الکل: مصرف الکل به عنوان یک عامل خطر برای ابتلا به سرطان لوزالمعده بحث¬برانگیز است. به طورکلی، چنین ارتباطی ضعیف است و در اکثر مطالعات چنین ارتباطی تایید نشده است. مصرف الکل یک عامل اصلی برای ابتلا به پانکراتیت مزمن است، که زمینه ابتلا به سرطان لوزالمعده را فراهم می کند، اما پانکراتیت مزمن مرتبط با مصرف الکل کمتر از سایر انواع پانکراتیت مزمن زمینه ابتلا به سرطان لوزالمعده را فراهم می کند.
براساس برخی مطالعات بین افزایش مصرف الکل احتمال و افزایش احتمال ابتلا به سرطان ارتباط وجود دارد. این احتمال در افرادی که روزانه حداقل چهار مرتبه الکل می نوشند به مراتب بیشتر است. ظاهرا احتمال ابتلا در افرادی با مصرف 30 گرم الکل در روز زیاد نیست، از این رو توصیه می شود افراد میزان مصرف خود را به اندازه ای که عامل خطری برای ابتلا به سرطان لوزالمعده نباشد تقلیل دهند. براساس مشاهدات یک آنالیز چنین نتیجه گیری شد، " یافته های ما حاکی از آنست که بین مصرف حداقل 30 گرم الکل در روز با احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده ارتباط نسبتا اندکی وجود دارد."
برخی مطالعات هشدار می دهند که یافته ها ممکن است حاکی از فاکتورهای ضد و نقیض باشد. حتی اگر چنین ارتباطی وجود داشته باشد، ممکن است به علت محتویات برخی از نوشیدنی های الکلی باشد نه خود الکل. به طوری که براساس یک مطالعه هلندی احتمال ابتلا در افرادی که الکل سفید می نوشند کمتر است.
جراحی
درمان سرطان لوزالمعده بستگی به مرحله بیماری دارد. در حال حاضر فقط سرطان های موضعی (گسترش پیدا نکرده اند) با جراحی قابل معالجه است، هرچند که فقط 20% از موارد سرطان های موضعی تشخیص داده می شوند. علاوه براین چنانچه بدخیمی سرطان به دئودنوم (دوازدهه) یا کولون سرایت کرده باشد جراحی به عنوان یک آرام بخش موقت (نه درمان قطعی) نیز قابل انجام است. در چنین مواردی، جراحی بای¬پس می تواند این انسداد را برطرف نماید و کیفیت زندگی را بهبود بخشد هر چند که آن را درمان نمی کند.
جراحی ویپل شایع ترین روش درمانی جراحی در موارد تومورهای سر لوزالمعده می باشد. در این نوع جراحی سر لوزالمعده و انحنای دئودنوم برداشته می شوند (پانکراتیکودئونکتومی)، و به این ترتیب یک مجرای فرعی برای عبور غذا از معده به ژئوژنوم ایجاد می شود (عمل بای پسی که گاستروژزنوستومی نامیده می شود) و جهت تخلیه صفرا، حلقه ای از ژژنوم به کیسه صفرا متصل می شود {درواقع مجرای بین کیسه صفرا و ژژنوم باز می شود}البته این نوع عمل برای عدم انجام جراحی اصلی و در صورت عدم تهاجمات موضعی و متاستاز و زمانی که سرطان به طور موضعی اندام را درگیر کرده باشد قابل انجام است. بنابراین، این نوع جراحی در موارد معدودی قابل انجام است.
تومورهایی که قسمت انتهایی لوزالمعده را مبتلا کرده باشند را می توان توسط عمل جراحی به نام پانکراکتومی دیستال برداشت. اخیرا"، تومورهای موضعی لوزالمعده را می¬توان توسط روش¬های جراحی های کم¬تهاجمی (لاپاروسکوپیک) برداشت.
مطالعات متعدد تصادفی حاکی از آن اند که پس از جراحی، درمان کمکی مانند شیمی¬درمانی می تواند به طور معنی داری مفید باشد و میزان بقا (طول عمر) را تا 5 سال افزایش دهد (از تقریبا 10 تا 20%) و چنانچه بیمار پس از انجام جراحی توانایی تحمل آن را داشته باشد باید به وی توصیه شود.
ترجمه و ویرایش :گروه ترجمه ی پرتال جراحان ایران